"Jestem pracownikiem ochrony w studiu filmowym. Czasami zdarza się, że właściciel chce, żeby któryś z pracowników ochrony zawiózł albo przywiózł jakąś osobę z lotniska. To przekracza obowiązki służbowego pracownika ochrony wynikające zarówno z umowy zlecenia jak i z ustawy o ochronie osób i mienia. Czy mogę odmówić szefowi jeśli będzie chciał żebym gdzieś pojechał, bo to nie należy do moich obowiązków (nie jestem kierowcą)?"
Udzielając odpowiedzi na Pana pytanie uznać należy, że zasadniczo ma Pan rację, wskazując, że czynności doraźnego przewozu osób do i z lotniska odróżnić należy od czynności świadczenia usług ochrony przewidzianych w ustawie o ochronie osób i mienia (dalej jako „u.o.o.m.”). Na marginesie wskazać należy, że wspominana przez Pana umowa zlecenia w istocie jest umową o świadczenie usług, do której na mocy art. 750 Kodeksu cywilnego, odpowiednie zastosowanie będą miały przepisy regulujące umowę zlecenia (art. 734 K.c. i następne).
Umowa zlecenie, a umowa o świadczenie usług
Wynika to z faktu, iż na mocy umowy zlecenia, zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania wyłącznie określonych czynności prawnych (a nie faktycznych), natomiast na mocy umowy o świadczenie usług, tak rozumiany zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania czynności faktycznych i ewentualnie także prawnych.
W praktyce, w zakresie skutków prawnych, w tym skutków podatkowych rozróżnienie to ma znaczenie zasadniczo czysto terminologiczne i tak jest w niniejszej sprawie. Także użycie przez Pana zwrotu „pracownik ochrony” w niniejszym artykule potraktowane zostało jako kolokwialne uproszczenie określające osobę podejmującą pracę najemną czy to na podstawie umowy zlecenia, świadczenia usług, umowy o pracę czy o dzieło. W żadnym wypadku dla celów niniejszych rozważań nie przyjęto, iż zawarta przez Pana umowa jest umową o pracę, gdyż w takim przypadku udzielona odpowiedź mogłaby przybrać inną postać.
Istotne są postanowienia umowy
Przechodząc do szczegółowego uzasadnienia odpowiedzi na zadane przez Pana pytanie wskazać należy, że bez zapoznania się z treścią tej umowy, podkreślić trzeba, że udzielono jej wyłącznie w oparciu o założenie, że zawarta przez Pana umowa nie zawiera jakichkolwiek postanowień odnoszących się do wykonywania usług przewozu i jej zakresem przedmiotowym objęte tylko i wyłącznie pełnienie czynności ochrony na mocy odpowiednich przepisów u.o.o.m. Takie założenie wynika z faktu, iż umowa zlecenia (świadczenia usług) jako umowa prawa cywilnego w zakresie przedmiotu zlecenia może zostać przez strony ukształtowana dość elastycznie z uwagi na zadekretowaną w Kodeksie cywilnym zasadę swobody umów przewidzianą w art. 3531 K.c., a zatem czysto teoretycznie nie jest zabronione zawarcie w takiej umowie zlecenia dotyczącej świadczenia usług ochrony także obowiązku wykonywania przez zleceniobiorcę także doraźnych usług przewozu osób.
Tak jak wspomniałem, zależne jest to wyłącznie od zgodnej woli stron. Jak już nadmieniono, jeśli w istocie jest tak, iż zawarta przez Pana umowa zlecenia w żadnym postanowieniu nie przewiduje obowiązku wykonywania usług przewozu osób wskazanych przez Pana zleceniodawcę, to odmawiając wykonania takiego przewozu nie naraża się Pan na zarzut nienależytego wykonania umowy zlecenia. Wynika to przede wszystkim z treści art. 734 § 1 K.c. w związku z art. 750 K.c. Zgodnie z treścią tych przepisów, przyjmujący świadczenie usług (przyjmujący zlecenie) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności faktycznej (prawnej). Tylko w zakresie wykonywania ściśle przewidzianych w umowie (lub jej załączniku) czynności istnieje pomiędzy stronami węzeł cywilnoprawny, a związku z nim obowiązek wykonywania przez przyjmującego zlecenie (usługę) swojego zobowiązania w tym zakresie i związane z tym ewentualne konsekwencje, np. obowiązek przewidzianej w umowie zapłaty kary umownej za niewykonanie zobowiązania lub obowiązek zapłaty odszkodowania wynikający z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczącego odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 – 497 K.c.).
Nie można bowiem wykluczyć i jest to w pełni dopuszczalne, by strony umowy zlecenia (o świadczenie usług) przewidziały, iż w zakresie umownego przedmiotu ochrony polegającego na świadczeniu usług ochrony osób i mienia mieściło się także świadczenie usług ochrony osoby od momentu odbioru jej z lotniska, aż do jej powrotnego odwozu w to miejsce. W świetle przywołanej przez Pana ustawy o ochronie osób i mienia jest to dopuszczalne, gdyż żaden przepis ustawy nie zabrania świadczenia tak rozumianej ochrony, co więcej w obrocie gospodarczym takie usługi ochrony są coraz częściej spotykane. Powyższe wynika m.in. z treści art. 3 pkt 1 lit. a) u.o.o.m., która przewiduje, że ochrona osób i mienia realizowana jest w formie bezpośredniej ochrony fizycznej stałej lub doraźnej, a także z przewidzianej i opisanej wyżej zasady swobody umów.
Istotną okolicznością jest także zwrócenie przez Pana, czy prowadzący studio filmowe nie przeprowadził postępowania przetargowego w trybie przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych lub postępowania quasi-przetargowego na wzór przepisów ww. ustawy nie mając obowiązku stosowania prawa zamówień publicznych, tudzież czy nie było ono przeprowadzone w przeszłości. W dokumentacji przetargowej, w szczególności w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia i Opisie Przedmiotu Zamówienia jest precyzyjnie opisywany przedmiot zamówienia i zamawiający nie jest uprawniony do jego rozszerzania bez wypłaty dodatkowego wynagrodzenia i przeprowadzania stosownej procedury.
Finalnie, wskazać należy, iż w przypadku wdania się w spór z Pana zleceniodawcą (prowadzącym studio filmowe) co do braku obowiązku wykonywania usług przewozu osób, liczyć się należy z możliwością rozwiązania przez zleceniodawcę zawartej umowy zlecenia (o świadczenie usług). W przypadku braku odmiennego uregulowania umownego, zastosowanie znajdzie art. 746 § 1 w zw. z art. 750 K.c,, który stanowi, iż dający zlecenie ma prawo wypowiedzieć umowę w każdym czasie.
Wobec tego, w ocenie autora zasadne i wysoce zalecane jest wspólne wystąpienie przez wszystkie osoby wykonujące usługi ochrony do prowadzącego studio filmowe z wnioskiem o zaprzestanie zlecenia wykonywania usług przewozu osób jako niemieszczących się w zakresie przedmiotowym zawartych umów zlecenia (o świadczenie usług). We wniosku tym wskazać można także na okoliczność, iż na skutek wykonywania takich przewozów niweczony bądź zagrożony jest główny cel jaki przyświecał zawieraniu umów – to jest zapewnienie ochrony osób lub mienia studia filmowego.
Tomasz Bednarczyk – aplikant radcowski
Kancelaria Filipek & Kamiński sp.k. Lublin
www.kancelaria-fk.pl
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dn. 22.08.1997 r. o ochronie osób i mienia - Dz.U. z 2005 r. Nr 145 poz. 1221 z późn. zm.
2. Ustawa z dn. 23.04.1964 r. Kodeks cywilny - tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 121.
3. Ustawa z dn. 29.01.2004 r. Prawo zamówień publicznych - Dz.U. z 2014 r. poz. 423 z późn. zm.