Innowacje powinny zastąpić dotychczasowe, wyczerpujące się źródła wzrostu polskiej gospodarki - wynika z przedstawionego w poniedziałek przez Narodowy Bank Polski raportu "Potencjał innowacyjny gospodarki - uwarunkowania, determinanty, perspektywy".
"Innowacyjność to czynnik, dzięki któremu można by stabilizować tempo wzrostu gospodarczego na względnie wysokim poziomie" - powiedział podczas spotkania z dziennikarzami prof. Andrzej Sławiński, dyrektor Instytutu Ekonomicznego NBP. Dodał, że stabilizowanie tempa wzrostu w potencjalnej wysokości jest jednocześnie najlepszym sposobem stabilizowania inflacji w średnim okresie.
Zdaniem współodpowiedzialnego za koordynację prac nad raportem, prof. Jakuba Growca innowacyjność gospodarki może i powinna stać się kluczowym czynnikiem wspierającym wzrost gospodarczy w Polsce. "Piszemy tak w raporcie, ponieważ uważamy, że do tej pory mieliśmy bardzo szybki wzrost gospodarczy, to jednak on był ciągnięty w dużej mierze przez akumulację kapitału fizycznego i akumulację kapitału ludzkiego, w szczególności przez wzrost poziomu wykształcenia społeczeństwa (...). Relatywnie rola tego czynnika będzie stopniowo na kolejnych etapach rozwoju maleć" - wyjaśnił Growiec.
"Gospodarka polska, niestety, w porównaniu do innych krajów OECD jest umiarkowanie lub - żeby nie powiedzieć - relatywnie mało innowacyjna" - dodał. Potwierdzają to dane z przedsiębiorstw, które mówią, że częstotliwość podejmowania działań innowacyjnych jest niska.
Growiec podkreślił, że poza cenową konkurencyjnością gospodarki (niższe ceny polskich produktów i płace-PAP), jej konkurencyjność można trwale podnieść tylko poprzez zwiększanie poziomu jej innowacyjności.
Według niego istniejący system wsparcia działalności innowacyjnej powinien być zmieniany, aby wykorzystać potencjał innowacyjny. Growiec zaznaczył, że polityka wspierania działalności innowacyjnej to proces długofalowy, w przypadku którego niezmiernie ważne jest budowanie stabilnych regulacji prawnych.
W raporcie napisano, że obecny poziom innowacyjności polskiej gospodarki jest stosunkowo niski. W dodatku istniejące regulacje i uwarunkowania instytucjonalne dodatkowo ograniczają wykorzystanie tego potencjału. Tymczasem doświadczenia międzynarodowe uczą, że budowanie innowacyjności trwa czasami kilka dekad i wymaga wdrożenia przejrzystej strategii, której realizacja byłaby następnie skutecznie koordynowana, na ogół przez jedną instytucję.
Wśród istotnych czynników sprzyjających budowaniu innowacyjnej gospodarki wymieniono wysoki poziom zaufania wzajemnego oraz zaufania do instytucji publicznych, co sprzyja niezbędnej kooperacji. Zgodnie z raportem, poziom zaufania między osobami w Polsce jest jednak bardzo niski, równie niski jest poziom zaufania do instytucji, systemu prawnego, czy partii politycznych. "To może być pewna bariera dla budowania potencjału innowacyjnego" - zauważył Growiec.
Zaznaczył, że działalność innowacyjna wiąże się bowiem ze znacznym ryzykiem, więc ważne jest to, by ryzyko to wynikało jedynie z charakteru innowacji, a nie jeszcze dodatkowo z niestabilnych regulacji prawnych, czy nieprzejrzystej struktury instytucji państwa.
"Kluczowe jest podjęcie działań po pierwsze o charakterze długookresowym; to jest właśnie budowanie potencjału innowacyjnego. Tutaj mamy przede wszystkim akumulację kapitału ludzkiego i społecznego. Po drugie możliwe jest taż podjęcie działań o charakterze krótkookresowym, które pozwolą na wyzwolenie potencjału innowacyjnego" - powiedział. Wskazał, że chodzi np. o tworzenie zachęt do działań innowacyjnych.
W dokumencie wskazano, że istotne znaczenie dla działalności innowacyjnej mają też regulacje prawne zmniejszające ryzyko, jak np. łagodne prawo upadłościowe czy skuteczna egzekucja zobowiązań. Dodano, że ważnym elementem jest również wsparcie finansowe państwa oraz łatwość dostępu do finansowania innowacyjnych przedsięwzięć na rynkach finansowych.
"Zwiększanie wydatków na badania i rozwój przyniesie spodziewane efekty pod warunkiem, że będzie temu służyć zmiana otoczenia regulacyjnego i poprawa koordynacji działań instytucji wspierających działalność innowacyjną. Samo zwiększenie kwot na badania i rozwój bowiem nie wystarczy. System wspierania innowacji znacząco by zyskał, gdyby był lepiej skoordynowany i miał zdolność do samoregulacji" - powiedział Growiec.
Poinformował, że innowacyjne kraje zbudowały kompleksowe i spójne systemy wsparcia oraz regulacji działalności innowacyjnej. "Nie ma jednego właściwego rozwiązania, które wszystkim krajom dadzą sukces. Ten sukces trzeba budować w oparciu o przewagi, które już są dostępne" - dodał ekonomista.
Autorzy raportu podkreślają w dokumencie, że ważne jest powstawanie strategii, która wyznaczy cele i będzie je dostosowywać do uwarunkowań rynkowych. Niezbędne jest też powstanie instytucji odpowiedzialnej za ewaluację stworzonych rozwiązań.
W raporcie zauważono zarazem, że przyspieszenie innowacyjności może jednak nieść ryzyko większego rozwarstwienia dochodów społeczeństwa oraz spadku udziału płac w PKB. Zdaniem autorów raportu oznacza to, że wspierając innowacyjność, warto być przygotowanym na ewentualność równoczesnego zastosowania odpowiednich polityk osłonowych.
Postulat wzmocnienia polskiej innowacyjności w obliczu wyczerpywania się dotychczasowych źródeł wzrostu, znalazł się również w przyjętym w lutym przez rząd "Planie na rzecz odpowiedzialnego rozwoju" przygotowanym przez wicepremiera, ministra rozwoju Mateusza Morawieckiego. Plan wskazuje na nowe kierunki działań państwa i nowe impulsy, które mają zapewnić polskiej gospodarce stabilny rozwój w przyszłości. Zgodnie z nim odpowiedzialny rozwój ma się opierać na pięciu filarach: reindustrializacji, rozwoju innowacyjnych firm, kapitale dla rozwoju, ekspansji zagranicznej, zrównoważonym rozwoju społecznym i regionalnym. Ponadto do podstaw rozwoju Polski włączono sprawne państwo, dla którego kluczową kwestią jest przezwyciężenie tzw. Polski resortowej.
W połowie kwietnia br. resort rozwoju poinformował o utworzeniu Polskiego Funduszu Rozwoju, który powstał na bazie spółki Polskie Inwestycje Rozwojowe. Do głównych obszarów działalności funduszu zaliczono m.in. wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw, finansowanie i promocję innowacji, projekty infrastrukturalne, rozwój eksportu oraz inwestycji zagranicznych.