Na wydanie decyzji urzędnicy skarbowi mają, w zależności od rodzaju i charakteru sprawy, od jednego do trzech miesięcy. W praktyce postępowania podatkowe trwają o wiele dłużej. Sposobem na opieszałych urzędników jest ponaglenie, a jeżeli ono nie pomoże - skarga do sądu administracyjnego. Podatnik, który poniesie szkodę wskutek przewlekle prowadzonej sprawy, może starać się o odszkodowanie.
Terminy dla urzędników
Urzędników, którzy prowadzą postępowanie podatkowe, obowiązują określone terminy. Są one wskazane w art. 139 Ordynacji podatkowej.
Urząd skarbowy powinien rozpatrzyć sprawę wymagającą przeprowadzenia postępowania dowodowego właściwie w ciągu miesiąca. Dłużej mogą trwać sprawy szczególnie skomplikowane. Powinny być jednak załatwione w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Ocena stopnia skomplikowania sprawy podatkowej powinna być dokonana w oparciu o skalę zawiłości stanu faktycznego, obszerność materiału dowodowego, charakter i liczbę dowodów, jakie muszą być przeprowadzone itp.
Postępowanie prowadzone przez urząd skarbowy to niejednokrotnie dopiero pierwszy etap sporu z fiskusem. Podatnicy mogą bowiem odwołać się od wydanej przez niego decyzji do izby skarbowej. Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić w ciągu 2 miesięcy, licząc od dnia, kiedy izba skarbowa otrzyma odwołanie. Termin ten może wydłużyć się z powodu rozprawy. Na załatwienie sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub podatnik złożył wniosek o jej przeprowadzenie, są 3 miesiące.
Terminy te to efektywny czas dany urzędnikom na wydanie decyzji. Nie wlicza się do nich pewnych okresów i terminów. Są to: okresy zawieszenia postępowania (np. z powodu rozstrzygania zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd), terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego dla dokonania określonych czynności (np. uzupełnienie wniosku) oraz okresy opóźnień spowodowane z winy podatnika lub z przyczyn niezależnych od organu podatkowego (np. wynikające z niestawienia się świadka na przesłuchanie).
Skutki opieszałości
W praktyce postępowania podatkowe toczą się miesiącami, a niekiedy latami. Nawet jednak jeśli organ podatkowy przekroczy termin załatwienia sprawy, nie oznacza, że traci prawo do jej prowadzenia. Nadal jest właściwy do wydania decyzji. Czynności podjęte przez niego po terminie są ważne. Sama przewlekłość postępowania podatkowego, chociaż stanowi naruszenie przepisów proceduralnych, nie daje też podstawy do uchylenia lub zmiany decyzji.
O każdym przypadku opóźnienia urzędnicy muszą jednak powiadomić podatnika. Powinni podać przyczyny zwłoki i wskazać nowy termin zakończenia sprawy. Nie są zwolnieni z tego obowiązku także wtedy, gdy nie ponoszą winy za opóźnienie. Wynika to z art. 140 Ordynacji podatkowej.
Opieszałość urzędników wpływa na sposób naliczania odsetek za zwłokę. W przypadku spraw prowadzonych przez pracowników urzędu skarbowego podatnik zapłaci mniejsze odsetki, jeżeli decyzja nie zostanie mu doręczona w ciągu 3 miesięcy od wszczęcia postępowania. Nie nalicza się ich wówczas za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji. Podobnie jest w przypadku spraw odwoławczych. Podatnik zaoszczędzi na odsetkach, jeżeli izba skarbowa nie wyda decyzji w przewidzianym terminie, czyli 2 albo 3 miesięcy od otrzymania odwołania. Nie zapłaci ich za okres od dnia następnego po upływie tego terminu do dnia doręczenia decyzji. Stanowi o tym art. 54 § 1 pkt 3 i 7 Ordynacji podatkowej.
Nie ma to jednak zastosowania, jeśli do opóźnienia w wydaniu decyzji przyczynił się podatnik lub jego przedstawiciel. Na mniejsze odsetki nie można liczyć także wtedy, gdy opóźnienie powstało z przyczyn niezależnych od organu podatkowego.
Interwencja u zwierzchnika
Sposobem na opieszałość urzędników jest ponaglenie. Przysługuje ono w przypadku niezałatwienia sprawy w terminie właściwym lub nowym, wyznaczonym na podstawie art. 140 Ordynacji podatkowej.
Urzędnik może ponosić odpowiedzialność porządkową, dyscyplinarną lub majątkową w związku z niezałatwieniem sprawy w terminie.
Ponagleniem na niezałatwienie sprawy w terminie przez urząd skarbowy zajmie się dyrektor izby skarbowej. Jeśli opieszałością wykazują się urzędnicy izby skarbowej, z ponagleniem należy zwrócić się do Ministra Finansów.
W przypadku gdy organ rozpoznający ponaglenie uzna je za uzasadnione, wyznaczy dodatkowy termin załatwienia sprawy. Zarządza poza tym wyjaśnienie przyczyn opóźnienia oraz ustalenie osób za to odpowiedzialnych. W razie potrzeby podejmuje także środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ rozpatrujący ponaglenie stwierdza ponadto, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
Skarga na opieszałych
Ponaglenie nie zawsze przynosi zamierzone rezultaty. Podatnik może wówczas wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Trzeba jednak pamiętać, że skargę zawsze musi poprzedzać ponaglenie. Jeżeli podatnik zrezygnuje z tej formy zmiany postawy urzędników, sąd nie zajmie się sprawą. Wynika to z tego, że zwrócenie się do wojewódzkiego sądu administracyjnego jest dopuszczalne po wyczerpaniu środków zaskarżenia przysługujących w postępowaniu przed fiskusem.
Skargę wnosi się za pośrednictwem organu podatkowego, którego bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Jej złożenie może podziałać na urzędników mobilizująco. Nie czekając na finał postępowania sądowoadministracyjnego, wydadzą decyzję, z którą dotychczas zwlekali. Mogą tak postąpić na podstawie art. 54 § 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepis ten stanowi, że organ, któremu zarzucono bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Jeżeli decyzja zostanie wydana po tym, jak podatnik wniesie skargę, postępowanie sądowoadministracyjne podlega umorzeniu. Staje się ono bowiem bezprzedmiotowe. Nie ma już potrzeby "zmuszania" opieszałych urzędników do działania.
Grzywna i odszkodowanie
Sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, zobowiązuje organ podatkowy do wydania rozstrzygnięcia w określonym terminie. Jeżeli nadal nie będzie się z tym spieszył, podatnik może domagać się wymierzenia mu grzywny. Skargę z takim żądaniem wnosi się po uprzednim pisemnym wezwaniu urzędników do załatwienia sprawy.
Do 32.249,80 zł - wysokość grzywny w br. za niewykonanie wyroku stwierdzającego bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania.
Osoba, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, może ponadto domagać się od organu podatkowego odszkodowania. Przewiduje to art. 154 § 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Stosuje się w tym zakresie zasady określone w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że trzeba wykazać istnienie i rozmiar poniesionej szkody oraz związek przyczynowy między nią a niezgodnym z prawem przeciąganiem postępowania podatkowego. Jeżeli organ podatkowy nie wypłaci odszkodowania w ciągu 3 miesięcy od złożenia wniosku, podatnik może wnieść powództwo do sądu powszechnego.
Gazeta Podatkowa nr 82 (810) z dn. 2011.10.13, strona 13
Dział: Przewodnik Gazety Podatkowej
Autor: Małgorzata Żujewska
Zobacz także w Onet:
Masz problem? Zapytaj prawnika