Czym dokładnie są tzw. nadgodziny? Kodeks pracy godziny nadliczbowe definiuje jako pracę wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także jako pracę ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Praca w godzinach nadliczbowych dopuszczalna jest w kilku przypadkach: w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii lub w razie szczególnych potrzeb pracodawcy (z tym że w większości przypadków liczba nadprogramowych godzin nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym). Pracodawca nie może stosować tego przepisu w stosunku do pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
Aby pracownik mógł domagać się normalnego wynagrodzenia oraz dodatku do wynagrodzenia za przepracowane nadgodziny, w zawartej pomiędzy nim a pracodawcą umowie o pracę powinna być określona dopuszczalna liczba godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy. Pracownik może także skierować do pracodawcy pisemny wniosek o udzielenie wolnego od pracy w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych. Pracodawca może również bez wnioskowania ze strony pracownika udzielić mu czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (wynagrodzenie za pełny miesięczny wymiar czasu pracy nie ulega obniżeniu).
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
2) 50 % wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w punkcie 1.
Uwaga! Pracownikowi dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje także w sytuacji, gdy godziny pracy nadliczbowej przekraczają przeciętną tygodniową normę czasu pracy.
Należy pamiętać również o tym, że pracownikowi, który wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych w dniu wolnym od pracy (zależne od rozkładu czasu pracy), przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy. Musi być on udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.
Autor: Agata Skórzyńska