"Czy samorządowa instytucja kultury otrzymująca dotacje podmiotowe z JST może samodzielnie dokonywać corocznej waloryzacji wynagrodzeń osobowych pracowników o wskaźnik inflacji? Jeżeli jest to możliwe to na jaką podstawę prawną należy się powołać? I czy taka sama procedura dotyczyłaby wynagrodzenia dyrektora? I jakim dokumentem można wprowadzić procedurę corocznych podwyżek jeżeli byłyby one możliwe?”
Jednym z obowiązkowych zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego (JST) jest ich działalność w zakresie kultury, którą uregulowano w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Zgodnie z art. 9 ust. 1 wskazanej ustawy, JST wykonują nałożony na nie obowiązek poprzez tworzenie samorządowych instytucji kultury, których zasadniczym celem statutowym jest prowadzenie działalności kulturalnej. JST, jako organizator instytucji kultury ma obowiązek zapewnienia jej niezbędnych środków, potrzebnych do prowadzenia statutowej działalności, oraz utrzymania obiektu, w którym jest działalność kulturalna prowadzona.
Zgodnie z art. 14 wskazanej ustawy instytucja kultury z chwilą wpisu do rejestru uzyskuje odrębną od samorządu osobowość prawną i prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową (art. 27 ww. ustawy). Samodzielność ta oznacza m.in., że organizator nie może w sposób dowolny samodzielnie modyfikować zakresu działalności instytucji kultury, nie może decydować według jakich zasad taka instytucja będzie działała oraz według jakich reguł instytucja kultury będzie prowadziła swoją gospodarkę finansową. Instytucja kultury, jako osoba prawna jest całkowicie odrębnym w stosunku do gminy podmiotem prawa, z własnym majątkiem, środkami trwałymi, przychodami oraz kosztami, samodzielnie gospodarującą w ramach posiadanych środków (art. 27 ust. 1 i art. 28 ust. 1 w/w ustawy). Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej w art. 2 zawiera przykładowe formy organizacyjne działalności kulturalnej. Są to m.in. teatry, opery, operetki, filharmonie, orkiestry, instytucje filmowe, kina, muzea, biblioteki, domy kultury, galerie sztuki itd. Jednak organizacyjno-finansową formą powołaną do realizacji zadań samorządów w zakresie kultury jest – jak już wskazano – instytucja kultury.
Zgodnie z regulacją zawartą w art. 9 pkt 13 ustawy o finansach publicznych, dalej: UFinansePubl, samorządowe instytucje kultury przynależą do sektora finansów publicznych, co powoduje określone konsekwencje odnośnie rygorów dotyczących środków, którymi dysponują instytucje kultury, procedur wydatkowania tych środków, a także w odniesieniu do obowiązków planistycznych i sprawozdawczych.
Przychody instytucji kultury są środkami publicznymi, niezależnie od tytułu z jakiego zostały zrealizowane – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 5 UFinansePubl – środki publiczne stanowią przychody jednostek sektora finansów publicznych, pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Instytucja kultury związana jest m.in. rygorami wydatkowania środków publicznych wynikającymi z art. 44 ust. 1-3 UFinansePubl, w tym zasadą celowości i oszczędności. Kierownik instytucji kultury zobowiązany jest do zapewnienia funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej w zarządzanej jednostce.
Art. 27 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej wiąże się z zapewnieniem samodzielności gospodarowania mieniem przydzielonym i nabytym oraz prowadzeniem samodzielnej gospodarki w ramach posiadanych środków, kierując się zasadami efektywności ich wykorzystania na podstawie planu finansowego ustalonego przez dyrektora. W związku z tym, dyrektor samodzielnie podejmuje decyzje dotyczące zmian w planie finansowym, którego nie może narzucać organizator, ponieważ wykraczałby poza posiadane kompetencje i działałby z naruszeniem ww. przepisu. Jedynie wysokości dotacji dyrektor nie może zmienić, ponieważ zobligowano go do zachowania wysokości dotacji organizatora.
Dla wszystkich placówek finansowanych przez skarb państwa lub samorząd terytorialny obligatoryjne są dwie ustawy: ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz Ustawa o finansach publicznych. Pierwsza określa formy organizacji działalności kulturalnej, podmioty i organizacje mogące prowadzić działalność kulturalną, tryb oraz sposób organizowania, prowadzenia i likwidacji instytucji kultury, tryb powoływania dyrektora, czas pracy w instytucjach kultury, zasady prowadzenia gospodarki finansowej oraz przepisy dotyczące organizacji imprez artystycznych i rozrywkowych poza siedzibą instytucji. Druga mówi między innymi o: zasadach i sposobach zapewnienia jawności i przejrzystości finansów publicznych, formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, zasadach planowania i dysponowania środkami publicznymi, zasadach kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w tych jednostkach, sposobie finansowania deficytu i zasadach operacji finansowych dokonywanych przez jednostki sektora finansów publicznych.
Inne regulacje prawne, na których opiera się działalność instytucji kultury, to Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Ustawa o działalności pożytku publicznego, Ustawa o muzeach, Ustawa o bibliotekach oraz inne przepisy prawa pracy i prawa gospodarczego istotne w prowadzeniu działalności kulturalnej. W obowiązującym stanie prawnym przepisy zawarte w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dot. art. 9, art. 27 ust. 1 i art. 28), stanowią lex specialis w stosunku do innych ustaw, w tym i do ustawy o finansach publicznych.
Na podstawie regulacji zawartych we wskazanych powyżej ustawach samorządowa instytucja kultury może samodzielnie dokonywać corocznej waloryzacji wynagrodzeń osobowych pracowników.
Dorota Stangreciak-Karpierz – radca prawny
Abistema Kancelaria Prawna Stangreciak, Karpierz sp.k. Kraków
www.abistema.pl
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dn. 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej - tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 406 z późn. zm.
2. Ustawa z dn. 27.08.2009 r. o finansach publicznych - Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.